İnter Yayınevi Sahibi ile söyleşi

İnter Yayınevi Sahibi Ali Yavuz Çengeloğlu: “Sis­tem oku­mak­tan uzak­laş­tır­ma­yı amaç­la­mış­tır!”

GÜNEY: İn­ter Ya­yın­la­rı ne za­man ku­rul­du ve ya­yın an­la­yı­şı ne­dir?
ALİ YA­VUZ ÇEN­GE­LOĞ­LU: Ya­yı­ne­vi­miz 1 Ni­san 1988 ta­ri­hin­de, İn­ter Ya­yın­cı­lık Tic. Ltd. fiti. adıy­la fa­ali­ye­ti­ne baş­la­dı. 15 Ma­yıs 1990’da şir­ket lağ­ve­di­le­rek ye­ri­ne, 16 Ma­yıs 1990 ta­ri­hin­de İn­ter Ya­yın­la­rı ku­rul­du. Ya­yı­ne­vi­miz bi­lim­sel sos­ya­liz­min te­mel eser­le­ri­nin bü­tü­nü­nü doğ­ru ve ek­sik­siz ter­cü­me te­me­lin­de ya­yın­la­ma­yı amaç­la­mış­tır. Sta­lin’in 16 cilt­lik “Eser­ler”i ile Le­nin’in 12 cilt­te “Seç­me Eser­ler”i ya­yın­lan­mış­tır. Ay­rı­ca bu­gü­ne ka­dar “Le­ni­nizm Di­zi­si” 7 ki­tap ha­lin­de, Le­nin’in 16 ki­ta­bı, Sta­lin’in 9 ki­ta­bı, Lo­sovsky’nin “Sen­di­ka­lar Üze­ri­ne” baş­lık­lı 3 ki­ta­bı, Ko­min­tern bel­ge­le­ri, sos­yal bi­lim­ler, ka­dın so­ru­nu üze­ri­ne, bi­yog­ra­fi, oto­bi­yog­ra­fi, anı­lar ile il­gi­li ki­tap­lar­la dev­rim­ci ro­man­lar ya­yın­lan­mış­tır. Karl Marx ve Fri­ed­rich En­gels’in ki­tap­la­rı­nın ya­yın­lan­ma­sı­na da baş­lan­mış­tır.
GÜ­NEY: Mar­ksizm-Le­ni­niz­min te­mel eser­le­ri da­ha ön­ce de de­ği­şik ya­yı­nev­le­ri ta­ra­fın­dan ya­yın­lan­dı. İn­ter Ya­yın­la­rı­nın far­kı ne­dir?
ALİ YA­VUZ ÇEN­GE­LOĞ­LU: Da­ha ev­vel çı­ka­rıl­mış olan bu eser­ler­de bir ta­kım ter­cü­me ha­ta­la­rı var. Bu ter­cü­me ha­ta­la­rı sos­ya­liz­min tar­tı­şıl­ma­sı ko­nu­sun­da bir­çok bo­şu­na ça­ba­la­ra, bo­şu­na tar­tış­ma­la­ra se­bep ol­du. Bi­zim ama­cı­mız, sos­ya­liz­mi kay­na­ğın­dan ol­du­ğu gi­bi Türk­çe­ye ak­tar­mak, da­ha ön­ce­ki ter­cü­me­ler­de ya­pıl­mış olan yan­lış­lar­dan arın­dı­ra­rak ak­tar­mak ve böy­le­ce oku­yu­cu­ya, bu ko­nu­da tar­tış­mak is­te­yen­le­re ve bu ko­nu­da mü­ca­de­le et­mek is­te­yen­le­re, doğ­ru kay­nak­la­rı ol­du­ğu gi­bi sun­mak.
GÜ­NEY: Si­zin kar­şı­laş­tı­ğı­nız ve ge­nel­de ya­yı­nev­le­ri­nin kar­şı­laş­tı­ğı te­mel so­run­lar ne­dir?
ALİ YA­VUZ ÇEN­GE­LOĞ­LU: Ül­ke eko­no­mi­si uzun bir za­man­dır kriz için­de­dir. Bu kriz son dö­nem­ler­de da­ha da şid­det­len­miş­tir. Bu zor du­rum­dan en­di­şe­le­nen em­per­ya­list­ler, İMF vb. ku­ru­luş­lar­la eko­no­mi­mi­zi ve­sa­yet al­tı­na al­mış ve hü­kü­met ara­cı­lı­ğıy­la yö­net­me­ye ko­yul­muş­tur. Bu ve­si­ley­le ulus­la­ra­ra­sı tah­ki­mi ya­say­la ge­tir­miş­ler­dir. Hal­kı­mız, iş­çi­si, me­mu­ru, köy­lü­sü, es­na­fı, kü­çük iş­let­me­ci­si ve üre­ti­ci­siy­le, tü­mü bir var­lık-yok­luk içi­ne gir­miş, ya­rı­na en­di­şe­si iyi­ce art­mış­tır. Pi­ya­sa bir al­tüst oluş içe­ri­sin­de­dir. Biz ki­tap ya­yın­cı­la­rı ola­rak bun­dan ye­te­rin­ce pa­yı­mı­zı al­mak­ta­yız. Oku­yu­cu­la­rı­mız ge­nel ola­rak dar ge­lir­li in­san­lar­dır. On­lar bu dü­zen­de ön­ce ye­me-iç­me, ki­ra, gi­yim, elekt­rik, su vb. gi­der­le­ri­ni kar­şı­la­dık­tan son­ra, pa­ra ar­tar­sa oku­mak için ki­tap ala­cak­lar­dır. Sis­tem oku­ma­yı teş­vik eden de­ğil, oku­mak­tan uzak­laş­tır­ma­yı amaç­la­mış­tır. Ce­za­ev­le­ri­nin “dü­şün­ce suç­lu­la­rıy­la” dol­du­rul­ma­sı bu­nun bir gö­rün­tü­sü­dür. Böy­le bir müş­te­ri kit­le­miz olun­ca, eko­no­mik du­ru­mu­muz or­ta­ya çık­mak­ta­dır. Bu­gün ya­yı­nev­le­ri­miz hâ­lâ açık­sa bu bü­yük bir ba­şa­rı­dır bi­zim için. Ama ya­yın fa­ali­ye­ti­mi­zin so­na er­me­si biz ya­yın­cı­lar için sürp­riz ol­maz. Ba­zı ki­tap ya­yın­cı­la­rı­nın du­ru­mu biz­ler­den fark­lı­dır. Ders ki­tap­la­rı ya­yı­nın­da te­kel­leş­miş olan­lar ile ba­zı ban­ka ve te­kel­le­rin kül­tür hiz­me­ti adı al­tın­da hol­ding­le­rin­den ak­tar­dık­la­rı ser­ma­ye ile ku­ru­lan ve ala­nı­mız­da te­kel­leş­me­ye yö­ne­len ya­yın­cı­lar bu ko­nu­da biz­ler­den fark­lı­dır. Bun­la­rın özel­lik­le son dö­nem­ler­de or­ta­ya çık­ma­la­rı dü­şün­dü­rü­cü ol­ma­lı­dır. Amaç­la­rı hal­kı­mı­zın kül­tü­rü­nü ar­tır­mak de­ğil yoz­laş­tır­mak­tır. Ele al­dık­la­rı eser­le­ri kül­tü­rel, ede­bi de­ğer­le­ri ol­sun ve­ya ol­ma­sın el­le­rin­de­ki im­kân­lar­la, bü­yük ti­raj­lı ga­ze­te, TV vb. yo­luy­la yo­ğun rek­lam­lar ya­pa­rak mev­cut oku­yu­cu­la­ra ulaş­mak­ta ve böy­le­ce on­la­rı kül­tü­rel ola­rak et­ki­le­mek­te­dir­ler. Bu ko­nu­ya iliş­kin ola­rak, em­per­ya­lizm ge­rek kül­tü­rü­ ge­rek­se de “mil­li eği­ti­mi­” yıl­lar­dır et­ki­le­miştir, etkilemektedir. Mev­cut ya­zar, bi­lim in­sa­nı ve “ay­dın”lar bun­dan önem­li öl­çü­de pay­la­rı­nı al­mış­lar­dır. Em­per­ya­lizm gir­di­ği ül­ke­ler­de ken­di uşak bur­ju­va­la­rıy­la fe­odal­le­ri ge­rek alt­ya­pı­da ge­rek­se de üst­ya­pı­da uz­laş­tı­rır. Bu­nun so­nu­cu ola­rak fe­odal dü­şün­ce­le­ri ve kül­tü­rü de mu­ha­fa­za eder, bun­la­rı ken­di emel­le­ri için kul­la­nır. Ha­kim sı­nıf­lar için­de kar­ga­şa ya­ra­ta­cak bo­yut­la­ra ula­şan, fe­oda­liz­min ürü­nü kül­tü­rel ge­li­şim, özel­lik­le Ame­ri­kan em­per­ya­liz­mi­nin des­te­ği­ni ala­rak üst bo­yut­lar­da sür­mek­te­dir. Em­per­ya­lizm, uşak­la­rı ara­cı­lı­ğıy­la ül­ke­miz­de yıl­lar­dır din te­me­lin­de fa­ali­yet yü­rü­ten on­lar­ca vak­fın ku­rul­ma­sı­nı dev­let des­te­ğiy­le ayak­ta kal­ma­sı­nı, ge­liş­me­si­ni ve mad­di ola­rak güç­len­me­si­ni sağ­la­mış­tır. Bun­la­ra ek ola­rak, di­ni eği­tim adı al­tın­da yüz­ler­ce imam-ha­tip oku­lu açıl­mış ve ay­rı­ca dev­let kont­ro­lü dı­şın­da yüz­ler­ce di­ni eği­tim amaç­lı yurt­lar ve okul­lar açıl­mış­tır. Bu ke­si­min eği­tim­de ve kül­tür­de sağ­la­dı­ğı et­kin­lik kla­sik “cum­hu­ri­yet­çi” te­kel­le­ri te­laş­lan­dır­mış ve bu yüz­den bir­bir­le­riy­le da­laş­ma­ya baş­la­mış­lar­dır. Cum­hu­ri­ye­tin la­ik­lik adı al­tın­da din­de yap­mış ol­du­ğu re­for­mun bir işe ya­ra­ma­dı­ğı, la­ik dev­let ile din dev­le­ti ara­sın­da bir dev­let mo­de­li­nin pa­ra et­me­di­ği or­ta­ya çık­mış du­rum­da­dır. Bu da din te­me­lin­de dev­let kur­ma fa­ali­ye­ti için­de bu­lu­nan­la­ra her alan­da güç ver­miş­tir. Ge­rek bü­yük ti­raj­lı ba­sın, ge­rek­se TV’ler bu alan­da sür­dü­rü­len re­ka­bet­le hal­kı­mı­zın, oku­yu­cu­la­rın ka­fa­la­rı­nı al­lak bul­lak et­mek­te­dir. Hal­kı­mı­zın eği­ti­me yö­nel­miş in­san­la­rı ve oku­yu­cu­lar her alan­da bu ke­sim­le­rin et­ki­si al­tı­na gir­mek teh­li­ke­siy­le kar­şı kar­şı­ya­dır. Çok az olan di­renç­li ki­şi­ler ço­ğal­ma­dı­ğı sü­re­ce hal­kı­mı­zın ya­yın­cı­la­rı olan biz­ler gi­bi ya­yın­cı­lar ya­şam­la­rı­nı ya­yın­cı ola­rak sür­dür­me şan­sı­na sa­hip ola­ma­ya­cak­lar­dır. Ama ben bir­çok ya­yın­cı gi­bi, hal­kı­mı­zın ken­di­si­ni kül­tü­rel ola­rak iler­let­me­si­ni sağ­la­ya­cak olan ya­yın­la­ra sa­hip çı­ka­ca­ğı­nı ve bu­nun da sa­de­ce sı­nıf mü­ca­de­le­si­nin ge­liş­me­si­ne bağ­lı ol­du­ğu­nu bi­li­yo­rum.
GÜ­NEY: Oku­yu­cu­la­rı­nı­zın az ol­ma­sı gi­bi bir so­ru­nun öte­sin­de bir de dev­le­tin bas­kı­la­rıy­la kar­şı­la­şı­yor­su­nuz. Bu ko­nu­yu bi­raz açar­mı­sı­nız?
ALİ YA­VUZ ÇEN­GE­LOĞ­LU: Cum­hu­ri­yet ön­ce­si dö­nem­de ba­sı­la­cak ki­tap­la­rın müs­ved­de­le­ri ön­ce­den pa­di­şah­lı­ğa bağ­lı san­sür­cü­ler ta­ra­fın­dan onay­lan­ma­sı ge­re­ki­yor­du. Cum­hu­ri­yet­le bir­lik­te san­sür an­la­yı­şı da­ha de­ği­şik bi­çi­me bü­rün­dü: Ki­tap ba­sıl­sın, son­ra ya­sak­la­na­rak top­la­tıl­sın ve ba­sa­na, ya­za­na, ter­cü­me ede­ne yıl­lar­ca zin­dan ve pa­ra ce­za­sı ve­ril­sin. Bu uy­gu­la­ma cum­hu­ri­yet dev­le­ti­nin ku­ru­lu­şun­dan bu gü­ne ka­dar de­vam et­ti.
GÜ­NEY: Son dö­nem­de ne gi­bi sı­kın­tı­lar­la kar­şı­la­şı­yor­su­nuz?
ALİ YA­VUZ ÇEN­GE­LOĞ­LU: fiim­di ye­ni bir uy­gu­la­ma baş­la­tıl­dı. 1998 yı­lı Ni­san’ın­da çı­ka­rı­lan Band­rol Ya­sa­sıy­la her ya­yın­cı dev­let­ten çı­ka­ra­ca­ğı ki­tap sayısı ka­dar band­rol sa­tın ala­cak­tır. Bu ya­sa ba­zı “saf­dil” ya­yın­cı­la­rın kor­san ki­tap ba­sı­mı­nı en­gel­le­mek için “dev­le­timize” ri­ca et­me­le­ri so­nu­cu, dev­le­tin bu is­te­ğe “sa­hip çık­ma­sı” yo­luy­la ger­çek­leş­miş­tir. Dev­le­tin ki­min dev­le­ti ol­du­ğu­nu kav­ra­ma­mış bu ya­yın­cı­lar her­hal­de hâ­lâ diz­le­ri­ni dö­vü­yor­lar­dır. Bu ya­sa ile dev­let, ya­yın­cı­la­rın tü­mü­nü mad­di kont­rol al­tı­na al­dı­ğı gi­bi esas ola­rak ile­ri­ki bir dö­nem­de is­te­me­di­ği bir ki­ta­bı band­rol ver­me­mek­le Ab­dül­ha­mit’in san­sür bi­çi­mi­ni uy­gu­la­mış ola­cak­tır. Çün­kü band­rol al­mak is­te­yen ya­yın­cı ki­ta­bın adı­nı, ya­za­rı­nı, ter­cü­me ise ter­cü­ma­nın adı­nı, ya­ni ki­ta­bın kim­li­ği­ni bil­di­re­cek­tir. Dev­let ise band­ro­lu is­ter­se ve­rir is­terse ver­mez! İş­te ya­yın­cı­lı­ğın gel­di­ği aşa­ma. Bu­gün­kü du­ru­mu­muz şöy­le: Tür­ki­ye Ya­yın­cı­lar Bir­li­ği ve ya­yın­cı­lar Ni­san 1998’de çı­kan bu ya­sa­ya önem­li tep­ki­de bu­lun­muş­tu. Bu tep­ki­ler so­nu­cu dev­let ya­sa­nın uy­gu­lan­ma­sı­nı bir yıl sü­re ile kal­dır­mış­tı. Ne ya­zık ki med­ya­tik bir kaç ya­zar ile ça­lı­şan ya­yın­cı­lar, te­kel ha­li­ne ge­len ve­ya bun­la­rın kuy­ru­ğun­da gi­den bir­kaç ya­yın­cı band­rol al­mak­ta­dır­lar. Her fı­sat­ta “hal­kı­mı­zı bil­gi­len­dir­meyi” dil­le­rin­den dü­şür­me­yen med­ya bu ko­nu­da ken­di­sin­den bek­len­di­ği gi­bi ses çı­kar­ma­mış­tır, çı­kar­ma­mak­ta­dır. Biz ya­yın­cı­la­rı yal­nız eko­no­mik kriz yık­ma­mak­ta­dır. Dev­let de ma­li de­ne­ti­mi ve san­sür gi­ri­şi­mi ile ya­şa­mı­mı­zı or­ta­dan kal­dır­ma­ya ça­lış­mak­ta­dır. Bu du­ru­mu, hal­kı­mı­zın de­ğer­len­dir­me­si ve ta­vır ta­kın­ma­sı de­ğiş­ti­re­bi­lir.
GÜ­NEY: Bun­dan son­ra­ki ya­yın prog­ra­mı­nız­da ne­ler var?
ALİ YA­VUZ ÇEN­GE­LOĞ­LU: Le­nin ve Sta­lin ile il­gi­li te­mel ki­tap­la­rı çı­kar­mış du­rum­da­yız, bu­nun ya­nın­da bir ta­kım ek­sik­ler var, on­la­rı da ile­ri­ki dö­nem­de im­kân bul­du­ğu­muz oran­da çı­kar­ma­ya de­vam ede­ce­ğiz. fiim­di İn­ter Ya­yın­la­rı ola­rak esas yö­nel­di­ği­miz ko­nu Marks ve En­gels’in te­mel eser­le­ri­ni çı­kar­mak. Bu ara­da ta­bi sos­ya­liz­me iliş­kin dev­rim­ci ro­man, bi­yog­ra­fi, bel­li ko­nu­lar­da tar­tış­ma içe­ren ki­tap­la­rı çı­kar­ma­ya ça­lı­şa­ca­ğız. Bu gün­den son­ra, Marks ve En­gels’e baş­la­dık, top­lam beş ki­ta­bı­nı çı­kar­dık, bun­lar ara­sın­da “Ko­mü­nist Ma­ni­fes­to”, “Got­ha Prog­ra­mı­nın Eleş­ti­ri­si”, “Sos­ya­liz­min Ütop­ya­dan Bi­li­me Ge­liş­me­si”, “Üc­ret­li Emek, Ser­ma­ye, Üc­ret, Fi­yat, Kâr” var ve şim­di çı­kar­ma­ya ça­lış­tı­ğı­mız ki­tap “An­ti- Düh­ring”, bu­nun ar­ka­sın­dan “Fel­se­fe­nin Se­fa­le­ti” gi­bi Marks ve En­gels’in ki­tap­la­rı­nı ya­yın­la­ya­ca­ğız kı­sa va­de­de. Bu yı­lın (2000) so­nu­na ka­dar sa­nı­rım 10 ta­ne çı­kar­mış ola­ca­ğız. Onun ya­nın­da yi­ne Lu­na­çars­ki’nin “Dev­rim ve Sa­nat”, yi­ne Ale­xand­ra Kol­lon­tai’nin “Top­lum­sal Ge­liş­me­si İçe­ri­sin­de Ka­dı­nın Ko­nu­mu” ad­lı ki­ta­bı var. Eli­miz­den gel­di­ğin­ce bu ça­ba­la­rı­mı­zı hız­lan­dır­ma­ya ça­lı­şa­ca­ğız. Bu ta­bii ki mad­di du­ru­ma, oku­yu­cu­la­rı­mı­zın ki­tap­la­rı­mı­za il­gi gös­ter­me­si­ne, on­la­rı sa­tın al­ma­sı­na bağ­lı.
GÜ­NEY: Sö­ye­şi­ için te­şek­kür ede­riz.